Увага!!! Невялікія апавяданні і вершы пададзены ў поўным варыянце.

Эрнэст Хэмінгуэй. Стары і мора

«Стары лавіў рыбу зусім адзін на сваёй лодцы ў Гальфстрыме. Вось ужо восемдзесят чатыры дні ён хадзіў у мора і не злавіў ні адной рыбы. Першыя сорак дзён з iм быў хлопчык. Але дзень за днём не прыносіў улову, і бацькі сказалі хлопчыку, што стары цяпер відавочна salао, гэта значыць самы што ні на ёсць няўдачлівы, i хлопчык мусiў пайсцi ў мора з iншым рыбаком, якi злавiў тры добрыя рыбiны першага ж тыдня. Хлопчыку было балюча бачыць, як стары чалавек штодня вяртаўся ні з чым, і ён выходзіў на бераг, каб дапамагчы яму аднесці снасці, багор ці гарпун. Ветразь чаўна быў увесь у латах з мешкавіны і, згорнуты, нагадваў сцяг ўшчэнт разбітага палка».

Такая перадгісторыя падзей, якія разгортваюцца ў маленькім пасёлку рыбакоў на Кубе. Галоўны герой - стары Сант'яга - «худы, змардаваны, патыліцу яго прарэзалі глыбокія маршчыны, а шчокі былі пакрытыя карычневымі плямамі няшкоднага скурнага захворвання, якое выклікаюць сонечныя адлюстраванні роўняддзі трапічнага мора». Ён навучыў хлопчыка Маналіна лавіць рыбу. Хлопчык любіць старога, хоча яму дапамагчы. Ён гатовы налавіць яму сардзін ў якасці прыманкі для яго заўтрашняга выхаду ў мора. Яны паднімаюцца да беднай хаты Сант'яга, пабудаванай з лісця каралеўскай пальмы. У хаціне стол, крэсла, у земляная падлога. Стары адзінокі і бедны: яго ежа - міска жоўтага рысу з рыбай. Яны гутараць з хлопчыкам аб рыбалцы, пра тое, што старому абавязкова павінна пашанцаваць, а таксама аб апошніх спартыўных навінах, выніках бейсбольных матчаў і знакамітых гульцах, такіх, як Дзі Маджыа. Калі стары кладзецца спаць, яму сніцца Афрыка яго юнацтва, «доўгія залацістыя яе берагі і водмелі, высокія скалы і велічэзныя белыя горы. Яму не сняцца больш ні бойкі, ні жанчыны, ні вялікія падзеі. Але часта ў яго снах ўзнікаюць далёкія краіны і ільвы, якія выходзяць на бераг».

На наступны дзень рана раніцай стары адпраўляецца на рыбалку. Хлопчык дапамагае яму знесці ветразь, падрыхтаваць лодку. Стары кажа, што на гэты раз ён «верыць у поспех».

Адна за другой рыбацкія лодкі адплываюць ад берага і сыходзяць у мора. Стары любіць мора, ён думае пра яго з пяшчотай, як пра жанчыну. Насадзіўшы на крук прынаду, павольна плыве па плыні. У думках размаўляе з птушкамі, з рыбамі. Звыкся да адзіноты, услых размаўляе сам з сабой. Ён ведае розных насельнікаў акіяна, іх звычкі, у яго да іх сваё далікатнае стаўленне.

Стары чуйна ўлоўлівае, што адбываецца ў глыбіні. Адзін з дубцоў уздрыгнуў. Леска сыходзіць ўніз, стары адчувае велізарны цяжар, які цягне яе за сабой. Разгортваецца драматычны шматгадзіннай паядынак паміж Сант'яга і велізарнай рыбай.

Стары спрабуе падцягнуць нітку, але ў яго нічога не атрымліваецца. Наадварот, яна цягне, як на буксіры, лодку за сабой. Стары шкадуе, што з ім няма хлопчыка. Але добра, што рыба цягне ў бок, а не ўніз, на дно.

Праходзіць каля чатырох гадзін. Набліжаецца поўдзень. Так не можа працягвацца вечна, разважае стары, хутка рыба памрэ і тады яе можна будзе падцягнуць. Але рыба аказваецца жывучай.

Ноч. Рыба цягне лодку ўсё далей ад берага. Удалечыні цямнеюць агні Гаваны. Стары стаміўся, ён моцна сціскае вяроўку, якую перакінуў праз плячо. Думка пра рыбу ні на секунду не пакідае яго. Часам яму становіцца яе шкада. «Ну вось дзіва, гэтая рыба, адзін Бог ведае, колькі гадоў яна пражыла на свеце. Ніколі яшчэ мне не траплялася такая моцная рыба. І падумаць толькі, як дзіўна яна сябе паводзіць. Можа быць, таму не скача, што ўжо вельмі разумная». Стары у думках размаўляе з рыбай. «Я з табой не развітаюся, пакуль не памру».

Рыба пачынае цягнуць не так магутна, яна відавочна аслабла. Але сілы старога на зыходзе. У яго нямее рука. Нарэшце леска пачала ісці ўверх, і на паверхні паказваецца рыба. Яна гарыць на сонцы, галава і спіна ў яе цёмна -фіялетавыя, а замест носа - меч, доўгі, як бейсбольная біта. Яна на два футы даўжэй за лодку. Рыба з'яляецца на паверхні і пачынае зноў сыходзіць у глыбіню, цягнуць за сабой лодку, і старому даводзіцца мабілізаваць усе сілы, каб не даць ёй сарвацца. Ня веруючы ў Бога, ён чытае «Ойча наш». «Хоць гэта несправядліва, але я дакажу ёй, на што здольны чалавек і што ён можа вынесці».

Праходзіць яшчэ дзень. Каб адцягнуць увагу, стары успамінае аб бейсбольных гульнях. Успамінае, як калісьці ў карчме Касабланкі памерыўся сілай з магутным неграм, самым моцным чалавекам у порце, як цэлыя суткі праседзелі яны за сталом, не апускаючы рук, і як ён у рэшце рэшт узяў верх. Ён яшчэ не раз удзельнічаў у падобных паядынках, перамагаў, але потым кінуў гэтую справу - вырашыў, што правая рука яму патрэбна для рыбнай лоўлі.

Бітва з рыбай працягваецца. Ён трымае леску правай рукой, ведаючы, што, калі сілы скончацца, яе зменіць левая. Рыба выходзіць на паверхню, то набліжаецца да лодкі, то адыходзіць ад яе. Стары рыхтуе гарпун, каб дабіць рыбу. Але яна адыходзіць у бок. Ад стомы думкі блытаюцца ў галаве ў старога. «Паслухай, рыба, - кажа ён ёй. - Але ж табе ўсё роўна паміраць. Навошта ж табе трэба, каб я таксама памёр».

Апошні акт паядынку. «Ён сабраў увесь свой боль, і ўсю рэшту сіл, і ўвесь свой даўно згублены гонар і кінуў усё гэта супраць пакут, якія трывала рыба, і тады яна перавярнулася і ціхенька паплыла на баку...». Падняўшы гарпун, ён з усіх сіл усаджвае яго рыбе ў бок. Адчувае, як жалеза ўваходзіць ёй у мякаць, і ўсаджвае яго ўсё глыбей і глыбей...

Яго асільвае слабасць, у яго туманіцца ў галаве, але ён усё ж такі падцягвае рыбу да борта. Прывязвае рыбу да лодкі і кіруецца да берага. У думках мяркуе: рыба важыць не менш за паўтары тысячы фунтаў, якія можна прадаць па трыццаць цэнтаў за фунт. «Думаю, што вялікі Дзі Маджыа мог бы сёння мною ганарыцца». Кірунак ветра паказвае яму, у які бок плыць, каб дабрацца да дома.

Праходзіць гадзіна, перш чым паказваецца першая акула. Учуўшы пах крыві, яна накіроўваецца за лодкай і прывязанай да яе рыбай. Яна наблізілася да кармы, ўпілася ў рыбу, стала яе разьдзіраць. Стары ударыў яе гарпуном. Яна апускаецца на дно, украўшы з сабой гарпун, частку вяроўкі і велізарны кавалак рыбы. «Чалавек не дзеля таго створаны, каб цярпець паразу. Чалавека можна знішчыць, але нельга перамагчы».

Падмацоўваецца кавалкам рыбы. Заўважае плаўнікі цэлай зграі акул. Яны набліжаюцца з велізарнай хуткасцю. Стары сустракае іх, падняўшы вясло з прывязаным да яго нажом. Акулы накідваюцца на рыбу. Стары ўступае з імі ў бітву. Адну з акул забівае. Нарэшце акулы адсталі. Ім было ўжо няма чаго есці.

Калі ён увайшоў у бухту, усе спалі. Стары знімае мачту і звязвае ветразь, ён адчувае стомленасць. За кармой яго лодкі ўздымаўся велізарны хвост рыбы. Ад яе застаўся толькі шкілет.

На беразе хлопчык сустракае стомленага старога. Ён супакойвае Сант'яга, запэўнівае, што з гэтага часу яны будуць лавіць рыбу разам, бо яму трэба яшчэ шмат чаму навучыцца. Ён верыць, што прынясе старому поспех.

Назаўтра на бераг прыходзяць багатыя турысты. Яны здзіўляюцца, калі заўважаюць доўгі белы пазваночнік з велізарным хвастом. Афіцыянт спрабуе ім растлумачыць, але яны вельмі далёкія ад разумення той драмы, якая тут адбылася.

Эрнэст Хэмінгуэй. Стары і мора

Похожие статьи: