Увага!!! Невялікія апавяданні і вершы пададзены ў поўным варыянце.
Анатоль Вялюгін
Вялюгін Анатоль Сцяпанавіч (27.12.1923, в. Машканы Багушэўскага, цяпер Сенненскага раёна Віцебскай вобласці – 24.10.1994, Мінск) – паэт, кінадраматург, перакладчык. Член Саюза пісьменнікаў Беларусі з 1946. Заслужаны дзеяч культуры Беларусі (1969), лаўрэат Літаратурнай прэміі імя Янкі Купалы (1964, за паэму «Вецер з Волгі»), Дзяржаўнай прэміі Беларусі (1968, за сцэнарый хранікальна-дакументальнага фільма «Генерал Пушча»).
Узнагароджаны ордэнамі Айчыннай вайны 2-й ступені, «Знак пашаны», медалямі, Ганаровымі граматамі Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР, Ганаровымі граматамі Прэзідыума Вярхоўнага Савета Украінскай ССР, Літоўскай ССР, Латвійскай ССР.
Дзед Анатоля Вялюгіна меў прозвішча Вялюга. Пасля яго смерці, «забрываючы» ў салдаты бацьку будучага паэта, прыстаў змяніў канчатак, дадаўшы адну літару. Так з’явіліся Вялюгіны. Бацька, Сцяпан Цярэшкавіч Вялюгін, перад самай рэвалюцыяй быў мабілізаваны на Балтыйскі флот, дзе скончыў ваенна-фельчарскую школу. Вярнуўшыся з грамадзянскай вайны, працаваў вясковым фельчарам. Маці, Мар’я Васілеўна Пракаповіч, была адукаваным для свайго часу чалавекам, вучылася ў гімназіі, была настаўніцай. У час калектывізацыі стала адным з арганізатараў і членаў праўлення калгаса. У сям’і паважалі кнігу, чыталіся навінкі беларускай, рускай, украінскай літаратур.
Яшчэ ў школьныя гады А. Вялюгін быў дэлегатам Усебеларускага з’езда дзяткораў. Дасылаў допісы ў часопіс «Іскры Ільіча», у газеты «Піянер Беларусі» і «Віцебскі рабочы». Пасля сканчэння Машканскай сямігодкі залічаны на чацвёрты курс рабфака ў Віцебску (1938). У 1939-1941 працаваў у рэдакцыях газет «Піянер Беларусі», «Звязда», «Чырвоная змена». Адначасова вучыўся на літаратурным факультэце Мінскага педагагічнага інстытута. У тыя гады там займаліся таксама М. Аўрамчык, М. Барсток, Р. Бярозкін, Іван Грамовіч, В. Івашын, Я. Казека, А. Коршак, Мікола Лупсякоў, Я. Непачаловіч, Я. Семяжон і інш. З верасня 1941 А. Вялюгін студэнт Свярдлоўскага педінстытута. У 1942 прызваны ў Чырвоную Армію і накіраваны ў Луганскую авіяшколу, пасля ўдзельнічаў у баях на Сталінградскім фронце. У 1943 быў паранены, лячыўся ў шпіталях. У 1943-1944 культмасавік заўкама на прадпрыемстве ў Свярдлоўскай вобл. У 1945-1946 літсупрацоўнік газеты «Літаратура і мастацтва». З 1946 з невялікімі перапынкамі да 1984 рэдактар аддзела паэзіі часопіса «Полымя». З 1969 пазаштатны член сцэнарна-рэдакцыйнай калегіі Беларускага Тэлефільма (Дзяржаўны камітэт па тэлебачанні і радыёвяшчанні пры Савеце Міністраў БССР), член мастацкага савета творчага аб’яднання «Летапіс» на кінастудыі «Беларусьфільм».
Першы варты ўвагі верш «Матчына песня» надрукаваны ў часопісе «Полымя рэвалюцыі» ў 1938. Першая кніжка, «Салют у Мінску», пабачыла свет у 1947. Потым выходзілі кнігі «Негарэльская арка», «На подступах», «На зоры займае», «Насцеж», «Адрас любві», «Вершы і балады», «Верасовы ўзятак» і інш. Паэзія А. Вялюгіна – гэта шчыры, усхваляваны летапіс жыцця савецкай краіны з яе будзённай і святочнай заклапочанасцю, пранікнёная споведзь аднаго з прадстаўнікоў франтавога пакалення, які не па кнігах ведае, што такое вайна і смерць. Яркую старонку ў беларускую Ленініяну ўпісаў ён сваёй паэмай «Вецер з Волгі» (пра маленства і юнацтва Уладзіміра Ульянава). Многія зборнікі вершаў А. Вялюгіна («Галубы», «Тры гудкі», «Дзіцячы сад», «Вада і вуда» і інш.) адрасаваны юным чытачам.
Творы А. Вялюгіна перакладзены і выдадзены асобнымі кнігамі на балгарскай, рускай, украінскай мовах. Яму ў сваю чаргу належыць пераклад і выданне на беларускай мове 30 асобных кніг паэзіі. Ён укладальнік і рэдактар «Анталогіі ўкраінскай савецкай паэзіі». Вершы А. Вялюгіна, пакладзеныя на музыку І. Лучанком, сталі шырока вядомымі песнямі («Бярозка», «Закасі мае вёсны», «Сын зямлі на віхурнай арбіце»). Па сцэнарыях А. Вялюгіна пастаўлены мастацкія кінафільмы: двухсерыйны «Рэха ў пушчы» (1977), «Глядзіце на траву» (1983) –паводле ваенных навел Я. Брыля. На кінастудыі «Беларусьфільм і «Тэлефільме» зняты дакументальныя фільмы «Дзядзька Якуб», «Янка Купала», «Я – крэпасць, вяду бой», «Віцебскія ўзоры», «Савецкая Беларусь» і інш.
Л. М. Гарэлік.
Крыніца: Беларускія пісьменнікі: Біябібліяграфічны слоўнік. У 6 т. Т. 2. Верабей – Іваноў / Інстытут літаратуры імя Я. Купалы АН Рэспублікі Беларусь; Пад рэдакцыяй А. В. Мальдзіса; Рэдкалегія: І. Э. Багдановіч і інш. – Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 1993. – 541 с.