Найти на сайте: параметры поиска

Увага!!! Невялікія апавяданні і вершы пададзены ў поўным варыянце.



Аляксандр Гроза

(1807-1875)

   Нарадзіўся Аляксандр Гроза 30 чэрвеня 1807 г. у Вінніцкай губерні ў багатай шляхецкай сям’і. Атрымаў добрую адукацыю ў Віленскім універсітэце. Некаторы час жыў на тэрыторыі Беларусі ў маёнтку Гламбочна Себежскага павета. Быў у захапленні ад беларускай народнай творчасці і нават здолеў напісаць колькі «беларускіх твораў». Найперш «паэму-казку» «Марына». Даследчыкі мяркуюць, што яе пачатак — літаральны пераклад вясельных беларускіх песняў: у трэцім томе «Rubonu» Казімір Буйніцкі падаў арыгінальныя тэксты, а побач змясціў адпаведныя ўрыўкі з паэмы.
   Аповесць Аляксандра Грозы «Нечаканы госць» напісана напачатку 50-х гадоў XIX ст. і надрукавана ў 1855 г. У аснову твора, як паказваюць факты, пакладзены аповеды Яна Баршчэўскага пра сваё юнацтва, пра вучобу ў езуітаў. Пісьменнікі не маглі не сустракацца: Цуднаў, дзе ў маёнтку графіні Ю. Ржавускай правёў свае апошнія гады жыцця Ян Баршчэўскі, і маёнтак Салагубаўка ля Бярдзічава, дзе жыў Аляксандр Гроза, знаходзяцца побач. Як, дарэчы, і мястэчка Янушполь — апошні прыстанак Франца Савіча. Зрэшты А. Гроза і не хаваў, што сюжэт аповесці звязаны з Янам Баршчэўскім і ягонымі творамі. Пра гэта не раз у «Нечаканым госці» згадвае аўтар. Невыпадковыя, думаецца, і шматлікія супадзенні перыпетый лёсу галоўнага героя «Нечаканага госця» Севярына і Я. Баршчэўскага. Так, яны абодва паходзяць з беднай шляхты, абодва мусяць зарабляць на жыццё рэпетытарствам, абодва ў калегіі, а пасля акадэміі езуітаў праславіліся як паэты. Ну, і вядома, у сувязі з каханнем Севярына згадваецца Максімавічанка Я. Баршчэўскага ды прысвечаны ёй верш «Дзеванька». З іншых невыпадковых супадзенняў адзначым толькі апісанне ў «Шляхціцы Завальні» падзей 1812 г. і апісанне сутычкі пад Клясціцамі ў «Нечаканым госці»: Севярын, як і Ян Баршчэўскі, пераказвае падзеі бою расійскіх ды французскіх войскаў на «пясчаным беразе Дрысы». Такім чынам, аповесць Аляксандра Грозы «Нечаканы госць» можна лічыць творам пра юначыя гады Яна Баршчэўскага.
 


Мікола Хаўстовіч