Умоўнасць мастацкая - неадпаведнасць мастацкага выяўлення рэальнаму аб'екту гэтага выяўлення.
Ужо тое, што сродак літаратурнага пазнання рэчаіснасці - слова з'яўляецца толькі знакам нейкага аб'екта рэчаіснасці, сведчыць у цэлым пра ўмоўны характар літаратуры (зрэшты, як і любога віду мастацтва). Слова па асацыяцыі выклікае ў нашай свядомасці ўяўленне пра той ці іншы аб'ект рэчаіснасці. Таму часам гавораць пра вобразы зрокавыя, слыхавыя, дотыкавыя, абаняльныя і асязальныя.
Што датычыць мастацкай умоўнасці у канкрэтных літаратурных творах, то яна бывае двух тыпаў. Па-першае, ня ўзроўні вобраза (у шырокім сэнсе). Умоўнасць такіх вобразаў-тропаў, як гіпербала, літота, сімвал, алегорыя, гратэск і гэтак далей, не патрабуе доказаў. Але нават пры стварэнні ў рэалістычным творы вобраза-персанажа, у якога маецца рэальны прататып, пісьменнік абавязкова выкарыстоўвае вымысел мастацкі. Гэта датычыцца не толькі "чыста" мастацкай, але навукова-мастацкай, навукова-папулярнай, і нават дакументальна-мастацкай літаратуры, дзе не толькі дзейныя асобы, але нават сюжэт (месца і час дзеяння, паказ канкрэтных сітуацый і інш.) утрымліваюць вялікую долю мастацкіх умоўнасцей.
Што да другога тыпу мастацкай умоўнасці, то яна звязана з наўмысным парушэннем мастацкага праўдападабенства ў стылі твора. Гэта назіраецца, у прыватнасці, у некаторых фальклорных творах (казкі, легенды, балады), у навукова-фантастычнай літаратуры, нават як прыём у творах пісьменнікаў, якія карыстаюцца рэалістычным літаратурным метадам ("Шинель" М. Гогаля, "Мастер и Маргарита" М. Булгакава і інш.).
У літаратурных творах звычайна ўзаемадзейнічаюць абодва тыпы мастацкай умоўнасці.
