Увага!!! Невялікія апавяданні і вершы пададзены ў поўным варыянце.
Якуб Колас - Асінае гняздо
Увага! Поўны змест
Даўно ўжо асталяваліся тут восы. Ні для кога гэта не было ні дзівам, ні клопатам вялікім: ну, жывуць — няхай сабе здаровыя жывуць. Чым, напрыклад, аса горш ад авадня або сляпня! І то брыда, і то брыда. Але калі прырода пусціла іх на свет, то, можа, яна мела на гэта свой погляд.
Не мы будзем папраўляць тое, чаго недарабіла або перарабіла натура. Кепска было толькі адно — восы залішне высока неслі сябе і ўсім у вочы казалі, што восы — гаспадары над усімі мошкамі на свеце, і крыху прыціскалі другую машкару. Карысным дзелам, як, напрыклад, збіраць па крышанчыку мёд, ім [займацца] не хацелася, яны часта заляталі ў вуллі, паквапныя на дарэмшчынку, і кралі або разбоем забіралі гатовае.
Праўда, не заўсёды ўдавалася ім гэта зладзейская работа, але клопату рабілі даволі працавітым і спакойным пчолкам. А іншы раз пчолкі прытвараліся, што нічога не бачаць, каб толькі не рабіць калатні, і дазвалялі ім жыць у тых закутках, дзе жылі і самі.
Другая людская мошка сказала б за гэта дзякуй, а восы пазіралі на гэта іначай, бо былі надта хванабэрыстыя.
— Э, — казаў ім самы галоўны, — будзьце смелымі: бачыце, як усе дагаджаюць нам. Але каб быць смелым, то для гэтага трэба быць дужым, а каб быць дужым, то трэба мець цвёрды грунт пад нагамі і ясна пачуваць і ведаць, дзеля чаго ты жывеш на свеце. Чаго мы жывём? Жывём, каб панаваць. А каб магчы панаваць, то трэба другіх заправіць служыць сабе. Дык дзе ж наш грунт? У чым наша сіла?
Восы маўчалі.
Я пэвен у тым, што некаторыя з іх ведалі адказ на гэта пытанне, — прынамсі, такі, які вымагаў асіны цар, але маўчалі: яны хацелі паказаць, што іх самы галоўны і ёсць самы разумны. Колькі часу маўчаў і самы галоўны.
Пераканаўшыся, што ніхто з яго залежных не сцяміць адказаць, асіны цар павярнуўся да сваіх залежных задам, паставіў угару вусы, вынуў джала і сказаў:
— Во ў чым наша сіла!
Усё асінае гняздо так і загуло ад радасці.
І пачалі восы гадаваць свае джалы. Пайшла трывога па ўсім царстве ўсялякіх кузурак: нядобрае, відаць, задумляюць гэтыя разбойнікі восы.
На каго ж яны першыя накінуцца? На каго рыхтуюць свае джалы?
Пчолы думалі, што на іх. Пакідалі і яны збіраць мёд, давай таксама вастрыць джалы. Няма чаго есці зімою, прыходзіцца часамі з голаду пухнуць.
Чмель, той самы спакойны і разважны чмель, што так хораша звінеў вясною над краскамі, пастанавіў:
— На нас, чмялёў, точаць свае зубы чортавы восы. Дык хвароба ж вам і скула ў бакі!
Давай і чмялі глыбей рыцца ў зямлі, таўшчэй высцілацца мохам.
— Будзе бура, біцца будзем, — гуў цяпер сярдзіта чмель.
Мухі лёталі, як шалёныя, не ведаючы, за што ўляпіцца, і давай без толку грызці жывёлу і чалавека. Нават камар і той збіраў сілы, не ведаючы сам навошта.
Цяжка стала мошкам. Восы, бачачы ўсё гэта, яшчэ больш захванабэрыліся.
Каб крапчэй чуць пад нагамі грунт, схаўрусаваліся яны з шэршнямі. Яшчэ большая трывога пайшла між машкары: шэршань — гэта не жарты. Перш-наперш веліч яго кідалася ўсім у вочы — амаль не з вераб'я ростам. Сам такі рыжы — жывот ды галава. Праўда, шчэплены яны вельмі тандэтна: варта было толькі крэпка стукнуць у гэтага ідала, каб галава і жывот параскідаліся кожнае па сабе. Цяжка стала жыць мошкам.
Толькі і гутаркі было ў іх, што аб восах, аб іх хаўрусе з шэршнямі.
Да гэтай гутаркі сталі прылучацца чуткі аб тым, што восы пачалі накідацца і кусаць другіх мошак.
А шэршні ўляцелі ў дупло асіны і выгналі адтуль камароў і мошак, і самі сталі там жыць.
— Не, — гаварыў камар, — далей так жыць няможна... Што з таго, што ў мяне доўгі нос, якім я пракусваю скуру людзям і жывёле, калі ім карыстацца нельга, бо за восамі свету няма?
Аж заплакаў, бедны.
— У нас у вуллі вятры веюць, а збіраць мёд баімося, — жаліліся пчолкі.
— Між гэтых лясоў лётаць небяспечна, — гаварылі тысячы другіх мошак.
А восы і шэршні важна гулі ў жэрале старасвецкага дуба, што рос над крыніцай. Старому дубу за доўгія часы абрыд усякі шум, — старому хацелася крыху адпачыць ужо, а тут навязаліся гэтыя дармаеды.
Учуў стары дуб гутаркі мошак, скалыхнуўся магутнымі сукамі, усміхнуўся і сказаў:
— Чым так жыць, то лепш памерці вам!
— А што рабіць?
— Што рабіць? А навошта вам вашы джалы?
— Так, так, так! — загулі мошкі. — Скарыстаем нашы джалы!
Стары дуб радасна ўсміхнуўся. Згінуць восы і шэршні, спакайней будзе на свеце.
Похожие статьи:
Якуб Колас → Карціны роднай прыроды ў паэме «Новая зямля». Жанравыя асаблівасці паэмы
Якуб Колас → Служэнне народу — асноўны абавязак мастака. Паэма «Сымон-музыка»
Якуб Колас → Духоўнае багацце чалавека ў паэме «Новая зямля»
Якуб Колас → Паэма «Новая зямля» — мастацкая энцыклапедыя жыцця беларускага сялянства