Увага!!! Невялікія апавяданні і вершы пададзены ў поўным варыянце.

Кузьма Чорны - Млечны шлях

Рыжы бык адбіўся ад чарады, якую нямецкія салдаты вясною гналі на станцыю. Да восені ён блукаў па лесе. Аднойчы нюхаў кару, укруціў хвост у шыпшыннік і застаўся стаяць. Бык прасіў выратаванні. Рэха ішло па лесе.
Малады чалавек гадоў 30 пачуў бычынае мыканне, пабег і ўбачыў другога паляўнічага. Раптам пачулі галасы. Падышлі двое. Бык адарваўся і рынуўся ў бег. Усе кінуліся. Беглі, пакуль перад імі не з'явілася хата. У сенцах чалавек гадоў 30 збіваў з дошак труна. На тапчане ляжала мёртвая дзяўчына-падлетак. Гадоў 15 дзяўчына сядзела каля нябожчыцы. Тыя чацвёра злавілі быка, папыталі чыгуны, каб сварыць мяса. Два чыгуны мяса яны хутка з'елі і ўвайшлі ў хату. Потым выйшлі дапамагчы выкапаць магілу. Гануся, бацька і той, што рабіў труна, пайшлі хаваць. Бацька сказаў, што двое з іх немцы, адзін беларус, а чацвёрты паляк. Ганусін бацька даў хлеба маладому чалавеку і адзежу. Ён зразумеў, што малады чалавек уцёк з палону. Малады чалавек распавёў, што ён студэнт педагагічнага інстытута ў Менску. Клічуць яго Ўладзімір Ярмаліцкі. Паўгода таму назад яму атрымалася бегчы з палону. Узяў кірунак на ўсход. Млечны Шлях паказваў яму. Сілы надавала, што ён убачыць сваю маці, Галіну, сваю хату, з вокнаў якой бачныя шэсць вязаў.
Ганусін бацька распавёў Уладзіміру, што ён і Гануся з Менска. Ён – навуковы працаўнік Бел. акадэміі навук. Клічуць яго Мікалай Сямага. Маці яго была дачкой беззямельнага рамесніка. Кастусь Сямага ўзяў яе замуж, быў лесніком. Нарадзіліся сын Мікалай і дачка Вера. У Нясвіжы ў настаўніцкай семінарыі і вучыўся Мікалай. У жніўні 20-го ён павінен быў скончыць семінарыю. Увосень сустрэў Надзею Богуш. А тым часам прайшла навіна, што за 13 кіламетраў ад Нясвіжа на ўсход прайшла дзяржаўная мяжа. Ён памкнуўся ў дарогу з чужой дзяржавы, але Надзея не магла адразу пакінуць Нясвіж: бацька яе ляжаў хворы. Неўзабаве бацька памёр. Праз тыдзень яны выйшлі з Нясвіжа, але іх спыніў паліцыянт. Мікалай не захацеў прымаць чужога падданства і жыл у трывозе. На пачатку чацвёртага года ён прадаў што-нішто з маёмасці і заплаціў дактарам, і яны засведчылі, што датуль ён не ўзяў падданства з прычыны цяжкай хваробы. Адкрыў пачатковую школу, дзе вучыў дзяцей на бел. мове. З-за гэтага і пачаліся непрыемнасці. Аднойчы ўначы за ім прыйшлі. Пакуль стукалі ў дзверы, ён паспеў знікнуць. Надзея дала падпіску, што не ведае, дзе ён. Ён хаваўся ўсюды, дзе мог. Праз паўгода яму атрымалася прыйсці дахаты, калі Надзея нарадзіла двайнят, дзвюх дочак: Ганна і Марына. Ён іх гадаваў да 2 гадоў, а потым не вытрымаў – ён забаронены чалавек: ніякай працы, паліцэйскае назіранне. Надзея сказала, што выгадуе дзяцей. Ён пакінуў Нясвіж уначы і з'явіўся у гэту самую хату. Тут ён застаў незнаёмага чалавека. Ім апынуўся яго швагер, муж Веры. Ён распавёў, што маці ўжо другі год як памерла. Са шваграм выехалі ў Менск, жыў у Веры, вучыўся ў Менскім універсітэце, праходзіў аспірантуру. Безнадзейнасць мучыла яго. Ён пачаў пасылаць у Нясвіж лісты. І так шмат гадоў. Аднойчы прыйшоў ліст. Увосень 1939г. ён дабраўся ў Нясвіж. Як жывыя сведкі пра загубленыя 20г. жыцця стаялі Ганна і Марына. 24 чэрвеня 1941 года, ён з Надзеяй і дзяўчынкамі памкнуліся ў дарогу. Яны выйшлі з кватэры. Марына засталася. Яна пытала, замыкаць кватэру, ці пакідаць. Праз секунду бомба прабіла ўсе паверхі. У самай кватэры хваляй збіла Марыну з ног. Марына стала сляпая. Надзея загінула пад рассыпанай сцяной. Шмат дзён яны з Ганусей ішлі, і прыйшлі сюды. Праз год з'явіўся чалавек, чэх Эдуард Новак, доктар з Пражскай ваколіцы. Ён стаў лячыць Марыну. Яна стала бачыць. Увосень немец скінуў бомбу. Аддалены грукат дайшоў да вушэй Марыны, і яна зноў перастала бачыць. Калі Марына памерла, Эдуард зрабіў яе труну. Гануся ўспомніла як яны з Марынай цэлую ноч глядзелі на Млечны Шлях. Эдуард сказаў, што ў Чэхіі заўсёды ясны Млечны Шлях.
У гутарку ўмяшаўся немец. Ў яго ёсць 15-летняя Гертруда. Яна любіць глядзець на зоркі. Над яго хатай Млечны Шлях. Тры месяцы таму назад іх дывізія была пабіта. Беглі. Ён з камандзірам палка. Начавалі ў ямах пад дажджамі, елі траву. Іх і свае расстраляюць, як дэзерціраў, і сяляне заб'юць. "Гертруда напіша табе, а ты напішы ёй. Вы будзеце сёстрамі навекі”.
Раптам – грук грузавікоў. Увайшлі немцы – 30 чалавек – начаваць. У сенцах сядзелі Ярмаліцкі, Новак, варшавяк і трэсліся з холаду. Сямага з Ганусяй насілі дровы. Сямага аглушыў вартавога. Гануся падпаліла. Хата згарэла, пагарэлі ўсе немцы. Толькі адзін ці два выратаваліся. На 180-м кіламетры яны ўсё жахнуліся: на абмерзлай абочыне сядзелі немец і варшавяк. Варшавяк кінуўся да Ярмаліцкага: "Гэты немец да мяне прычапіўся і не жадае адчапіцца". Ўсё пайшлі ў дарогу. Тыя двое следам. Ярмаліцкі сказаў, што дарога пойдзе ўніз і там родная хата і шэсць вязаў... Вязы былі абсмаленыя. Ярмаліцкі сказаў: "Мая хата". – І паказаў на кучу асмалкаў. На зямлі быў кавалак дошкі з вяроўкаю з надпісам: "Я, Галена Ярмаліцкая, павешана законнаю нямецкаю ўладай за тое, што не жадала сказаць, дзе мой сын". Яны стаялі як анямелыя. Усё ўбачылі, як набліжаліся двое. Першы ішоў немец. Ён падняў адну руку. Здавалася, што ён жадае аддаць вітальны салют. Ярмаліцкі хапіў з рук Эдуарда зброю і стрэліў. Немец зваліўся. Варшавяк уцёк. Яны пайшлі, поўныя расчаравання. Дашлі да Асіпавіцкіх лясоў, асталісь у партызанах, Сямага знайшоў там швагра і сястру Веру.

Кузьма Чорны - Млечны шлях

Похожие статьи: