Хіязм [ад грэч. chiasmos – размяшчэнне чаго-небудзь у выглядзе грэчаскай літары X (хі)] – від сінтаксічнага паралелізму , пры якім члены другой часткі складанага сказа (у паэзіі – другой часткі фразы, звычайна ў 2-м паэтычным радку) стаяць у адваротным парадку; адна са стылістычных фігур. Выкарыстоўваецца для ўзмацнення выразнасці мастацкага апісання: «...служыла салдатам сасна – для труны, // для крыжа – бяроза» (Аркадзь Куляшоў); «Па нівах тваіх, па тваіх гаях //сынава сэрца рыдае» ( Пімен Панчанка).
Спецыфічным выразным сродкам з’яўляецца хіязм, дзе адно са слоў паўтараецца ў абедзвюх частках фразы: «... страціў спадчыннае слова – // штосьці страціў у душы абавязкова» (Ніл Гілевіч); «Мы жывем і любім так Радзіму, // каб Радзіма палюбіла нас» (Сяргей Грахоўскі).
Амаль пастаянным прыёмам з’яўляецца хіязм у адмоўным паралелізме, у яго складзе ўжываюцца словы з процілеглым (антанімічным) значэннем: «Я не буду доўга, //зараз жа вярнуся...» (Якуб Колас).
Л. А. Антанюк.
Крыніца: Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.17: Хвінявічы – Шчытні / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. – Мн.: БелЭн, 2003. – 512 с.
