Увага!!! Невялікія апавяданні і вершы пададзены ў поўным варыянце.
Спандэй
Спандэй (грэч. spondeios) — такая стапа ў антычнай (метрычнай) сістэме вершавання, у якую ўваходзяць два доўгія склады (||).
У сілаба-тоніцы спандэем называюць з’яву, калі ў двухскладовай ці (значна радзей) трохскладовай стапе становяцца побач два націскныя склады:
Не, досыць, досыць! трудна далей...
(Янка Купала)
Разносчыкі крычаць ля кожнай брамы.
Грyк, гoман, гул — усё ракой імкне.
(Максім Багдановіч. «У Вільні»)
Снег — трэці дзень.
Слядоў няма,
На двор і ў сад задзьмуты дзверцы.
(Максім Лужанін. «Снег – трэці дзень...»)
Амаль усе радкі верша Рыгор Барадуліна «Міласэрнасць плахі», напісанага трохскладовым памерам (Ан3), у першых стопах утрымліваюць спандэй, што вызначае іх рытмічную непаўторнасць:
Вырак нoг абыякава босых.
Мaрны ўздых у глухім палыне.
Пoслух шляху ахвярнага—
Пoсах
Гoркі пыл аддае меліне.
Як апірышча мары і веры,
Ўсе шляхі абышоўшы ў жыцці,
Пoсах грyкне ў нябесныя дзверы,
Цiха ў хaту збаіцца зайсці.
Злоўжыванне спандэем робіць верш грувасткім, няўклюдным. Разам з тым дзякуючы спандэю паэт можа рытмічна вылучыць тое ці іншае слова ў вершаваным радку, звярнуць на яго ўвагу. Арыгінальная выяўленчая «праца» спандэізаваных харэяў — у вершы Максіма Танка «На камарыным вяселлі»:
На змярканні — шум, гам, звон,
Гэта звоніць дуб, граб, клён.
Кветак весніх — жар, бель, сінь,
Россып буйнае расы.
Шматлікія спандэі, разам са сцяжэннямі некаторых стопаў, вызначылі арыгінальны рытм верша Л. Паўлікавай «Бэз»:
Бэз! Бэз! Бэз!
Ах ты, стары знаёмы!
Пах, шэпт — увесь
Мроя далёкага дому.
Бэз! Бэз! Бэз!
Мчыцца на хвалі светлай
Плёс, луг, лес,
Юнае даўняе лета.
Бэз! Бэз! Бэз!
Тварам тану ў суквеццях.
Сінь, высь — спрэс
Звонам паўнюткі вецер.
У вершы Петруся Броўкі «Родныя словы», напісаным Ам4, апошнія радкі ўсіх чатырох строфаў — суцэльныя спандэі, дзякуючы якім рытмічна вылучаюцца самыя дарагія для паэта словы-назвы. Гэтаму садзейнічае яшчэ і запіс кожнага аднаскладовага слова асобным радком. Вось пачатак верша:
Яны даспадобы мне, хай і старыя,
Не толькі ў гучанні хвалюючы змест.
Як многа гавораць мне назвы такія—
Мінск,
Пінск,
Брэст.
У наступных строфах — такое самае рытмічнае вылучэнне слоў-назваў (дзякуючы спандэю і запісу асобнымі радкамі): …...Што продкі любілі спакойную працу — // Шклоў, // Клецк, // Мір; І разам з Бярозаю катаў тапілі — Пціч, // Друць, // Сож; У сёлаў імёны, як гукі цымбалаў, — Блонь, // Струнь, // Звонь!
У прыведзеных прыкладах спандэізаваныя радкі могуць успрымацца і як аднаскладовыя стопы. У такім разе вершы Л. Паўлікавай і Петруся Броўкі можна вызначыць як строфныя лагаэды.